Op 16 augustus 2024 vindt opnieuw een uitzetting van Europese steuren plaats in de Rijn. Deze vissoort, ooit een vertrouwd gezicht in onze grote rivieren, werd in 1953 officieel uitgestorven verklaard in Nederland. Door de kweek van nakomelingen van de laatste wilde steuren in Frankrijk en Duitsland, is het nu mogelijk om deze vissen opnieuw in de Rijn uit te zetten en zo te onderzoeken wat nodig is om de soort permanent terug te laten keren.
De Europese steur (
Acipenser sturio) is een enorme vis, die meer dan 3 meter kan worden en dan 150 kg weegt. Voorzien van beenplaten in plaats van schubben, met een spitse kop met tastdraden rond de mond, komt het dier over als een voorhistorisch wezen – en inderdaad: steuren kwamen tientallen miljoenen jaren in onze wateren voor. Nu zijn er in het wild naar schatting minder dan 1.000 volwassen exemplaren van deze prehistorische vissoort over.
Voorzien van een zender geven de vissen belangrijke informatie door van hun bewegingen richting zee
Steur uitgestorven door de mens
Het uitsterven van de
Europese steur, ooit de grootste trekvis in Nederland, is grotendeels te wijten aan menselijke activiteiten zoals overbevissing, intensieve scheepvaart, kanalisering en vervuiling. Door de aanleg van dammen en sluizen is bovendien de vrije doorgang van de steur van zee naar rivier en vice versa geblokkeerd. Steuren leven het grootste deel van hun leven op zee, maar paren in grote rivieren waar de jongen opgroeien tot ze zeewaardig zijn.
Herstel en behoud van vrij stromende rivieren is niet alleen van belang voor het voortbestaan van de steur, maar ook voor andere trekvissen en behoud van de riviernatuur. Als de rivier-zee-verbinding in orde is voor de grote steur kunnen ook kleinere trekvissen de noodzakelijke reis tussen zoet en zout goed maken. Denk aan de zalm, paling, elft, houting en stekelbaars.
Herstelprogramma en voorwaarden voor succes
Sinds 2004 werken
ARK Rewilding Nederland,
het Wereld Natuur Fonds (WWF-NL) en Sportvisserij Nederland samen aan de herintroductie van de steur. Sinds 2023 is het steurenprogramma deel van het Interregprogramma
De Rijn verbindt/Der Rhein verbindet.
Eerdere uitzettingen van gekweekte steuren vonden plaats in 2012 en 2015 in de Rijn en in 2023 in de Biesbosch. Met de zenders is aangetoond dat een deel in de Noordzee terecht is gekomen via de haven van Rotterdam. Soms vangen Noordzeevissers steuren, die ze vervolgens weer vrijlaten.
Meldingen van steurvangsten geven belangrijke informatie over hoe het gaat met deze dieren.
Dit jaar worden opnieuw jonge steuren uitgezet in de Millingerwaard (Gelderland). Deze locatiekeuze biedt vergelijkingsmateriaal voor eerdere uitzettingen. De kleine steuren (anderhalf jaar oud, ongeveer 30 cm lang en 100 gram zwaar) zijn uitgerust met speciale identificatiechips, locatiezenders en predatietags. Die leveren straks waardevolle gegevens op over hun overlevingskansen, migratieroutes en de terugkeer naar de Rijn voor voortplanting. Deze informatie is cruciaal om te bepalen of grootschalige herintroductie van de Europese steur een haalbare kaart is en zo ja, wat de beste aanpak is om dit te doen.
Een van de jonge steuren die in 2023 is uitgezet in de Biesbosch (Bron: Ernst Schrijver)
Uitdagingen en toekomstperspectief
Ondanks de inspanningen blijft de toekomst van de steur onzeker. Het aantal beschikbare gekweekte steuren is beperkt. Uitbreiding van de kweekcapaciteit, bij voorkeur langs de Rijn, is daarom noodzakelijk. Bovendien moeten verschillende ecologische voorwaarden worden vervuld voor een succesvolle terugkeer van de steur. Denk o.a. aan:
- Vrije doorgang tussen zee en rivier en vrij opzwembaar voor vis
- Natuurlijke rivierstroming en schone grindbedden voor voortplanting
- Voldoende voedsel en geschikte leefomstandigheden voor jonge steuren
- Veilige omstandigheden in de rivier voor vissen, inclusief bescherming tegen scheepsschroeven en veilige passages langs stuwen, sluizen en waterkrachtcentrales
- Een gezonde brakwaterzone als overgang tussen zoet en zout water
Evenementdetails 16 augustus
Op 16 augustus 2024 wordt een deel van de 250 steuren uitgezet in aanwezigheid van hoogwaardigheidsbekleders (van de Duitse deelstaat Nordrhein-Westfalen en uit Nederland) en pers. Een groep kinderen, rangers van WWF, helpt bij de uitzet van de steuren. De uitzetting vindt plaats bij Millingen aan de Rijn en is alleen voor genodigden.
Het onderzoek naar de steurherintroductie is een gezamenlijk project van ARK Rewilding Nederland, Sportvisserij Nederland, Wereld Natuur Fonds Nederland en wordt ondersteund door het Interreg programma 'De Rijn verbindt'.