Door klimaatverandering krijgen we steeds vaker te maken met extreem weer. Fenomenen als (langdurige) droogte en hoosbuien kunnen ervoor zorgen dat vissen in acute nood raken. Om in dit soort situaties snel en effectief op te kunnen treden is de VISambulance in het leven geroepen.
In Spraakwater spreekt iemand – van BN’ers tot politici en van sportvissers tot wetenschappers – zich uit over thema’s rond vis en sportvisserij. Deze maand is dat Frank Bosman over de VISambulance.
Beken, sloten, vijvers en uiterwaarden die droogvallen. Forse hoosbuien die leiden tot een zuurstoftekort in het water. Vervuiling door riooloverstorten die een bedreiging vormt voor de waterkwaliteit. Door overstromingen buiten hun oevers tredende rivieren die vissen achterlaten op geïsoleerde plekken. Extreem weer kan op tal van manieren leiden tot vissen in nood. Aangezien alles erop wijst dat de klimaatverandering doorzet, zullen deze taferelen in de toekomst eerder vaker dan minder voorkomen. In samenwerking met de zeven aangesloten hengelsportfederaties is Sportvisserij Nederland daarom op zoek gegaan naar een structurele oplossing. Het resultaat is de VISambulance, die dit jaar bij alle federaties is in gebruik is genomen – mede mogelijk gemaakt door een forse financiële bijdrage van Sportvisserij Nederland.
Mooie toolkit
De VISambulance is een pick-up met aanhanger met daarin alles wat nodig is voor een reddingsoperatie: keernetten, sleepnetten, schepnetten, apparatuur voor het elektrovissen, een zuurstofmeter en een beluchter om zuurstof toe te voegen aan zuurstofarm water. Een grote transportbak – inclusief zuurstofpomp – kan de gevangen vissen veilig vervoeren naar plekken met betere overlevingskansen. “Het is een mooie toolkit om vissen in nood te helpen”, zegt Frank Bosman van de Hengelsport Federatie Midden Nederland. Toch zal niet iedere passagier een rit met de VISambulance kunnen navertellen. “Een reddingsoperatie waarbij vissen worden verplaatst kan stress veroorzaken bij dieren die al verzwakt zijn. Het is daarom belangrijk dat we zo snel en efficiënt mogelijk te werk gaan.”
Vrijwilligers
De mensen die als ‘ambulancebroeders’ optreden zijn medewerkers van de federaties en vrijwilligers. “We hebben een vrijwilligerspool waar we een beroep op kunnen doen. Daar is genoeg animo voor: soms nemen mensen zelfs vrij van hun werk om te komen helpen. Het raakt sportvissers als ze zien wat er gaande is op plekken waar ze graag vissen.” Bovendien fungeren lokale sportvissers als de ogen en oren in het veld. “Hoe eerder we erbij zijn, des te beter”, benadrukt Bosman de belangrijke rol van de vrijwilligers. “Zie je problemen aankomen, bel ons dan altijd op – dat kan binnenkort via een meldpunt.” Om sportvissers betrokken te houden, houdt de hengelsportfederatie de banden warm. “Bij sommige federaties hebben ze al appgroepen opgericht. Zo bouwen we een netwerk op van vrijwilligers, die ons ook waarschuwen bij dreigende calamiteiten.
Extra kennis
Die vrijwilligers moeten dan wel weten wat er in de praktijk van hen wordt verwacht. Bosman: “Je kunt vis bijvoorbeeld niet zo maar in een bak met water vervoeren. De temperatuur kan te ver oplopen of er kan zuurstofgebrek optreden.” Ook is het belangrijk om te weten waar je de geredde vissen kunt uitzetten. “Het liefst zo dicht mogelijk bij de plek waar ze zijn gevangen en uiteraard op een soortgelijke plek waar genoeg water staat. Dit zodat ze niet opnieuw snel in de problemen komen.” Het voordeel is dat veel vrijwilligers al de nodige praktijkervaring hebben opgedaan. “Ze hebben vaak al voor hete vuren gestaan. De VISambulance is echter nieuw en vraagt om extra kennis. Die bieden we aan in aparte cursussen. Wordt die kennis goed toegepast, dan komt dat het dierenwelzijn ook weer ten goede.”
Traag en onvolledig
De impact van extreem weer kan groot én langdurig zijn. “De natuur herstelt zich uiteindelijk wel na een calamiteit, maar dat verloopt traag en soms onvolledig”, licht Bosman toe. “Soorten als de snoek, blankvoorn, baars en rietvoorn herstellen zich doorgaans aardig, maar de tragere groeiers zijn in het nadeel. Grotere, oudere vissen ben je vaak kwijt na een periode van droogte en jongere exemplaren krijgen steeds minder de kans om uit te groeien tot een respectabel formaat – onder andere omdat ze ten prooi vallen aan aalscholvers. Brasem en karper kun je zelfs helemaal kwijtraken.” Sommige wateren zijn na een calamiteit dan ook nauwelijks of helemaal niet meer interessant voor sportvissers. “In de Achterhoek was het in de Keizersbeek of de Veengoot een paar jaar geleden nog goed vissen, maar daar is nu weinig meer te beleven. Alleen al daarom is de VISambulance broodnodig.”
Droogteplatform
Het inzetten van de VISambulance is een laatste redmiddel. Het natuurlijker inrichten van oppervlaktewateren, verwijderen van obstakels voor vismigratie, creëren van overlevingsplekken of het voorkomen van overstort bij hoosbuien zijn duurzamere oplossingen. “In Midden-Nederland is daarom een droogteplatform opgericht waar alle betrokkenen – zoals waterschappen, boerenorganisaties en sportvissers – aan deelnemen. En dat werkt”, zegt Bosman. “Zo is er afgesproken om het waterpeil in het voorjaar hoog te houden, zodat het water beter de grond in trekt. Dat zorgt voor een hoger grondwaterpeil in de zomer, wat betekent dat er minder extra hoeft te worden beregend – dat scheelt ook weer geld.” Met een relatief nat jaar achter de rug hoopt Bosman dat de buffer die zo werd opgebouwd voldoende is. “Het zou mooi zijn als de VISambulance dit jaar vooral in de garage kan blijven staan.”
Politiek aspect
In de gemeente Groningen gingen bij de bespreking van de dierenwelzijnsnota stemmen op om het sportvissen in de grachten en vijvers van de stad te beperken of zelfs helemaal te verbieden. Daarop is Sportvisserij Groningen Drenthe met de gemeente om de tafel gegaan om te laten zien dat de georganiseerde hengelsport opkomt voor het welzijn van vissen en ander waterleven. De Visambulance was daarbij een aansprekend argument en staat inmiddels vermeld in de Groninger dierenwelzijnsnota. Het is ook nog steeds mogelijk om in de stad te vissen.