Soms vang je als sportvisser een baars of andere vissoort waarvan het hele lijf – vaak inclusief de vinnen – vol zwarte vlekjes en spikkels zit. Hoe is dit bijzondere fenomeen te verklaren? En is het wellicht gevaarlijk voor de vis?
Hoe fraai een ‘spikkelbaars’ ook kan ogen, de vis in kwestie zou zijn excentrieke verschijning niet waarderen als hij zich er bewust van was. De stipjes zijn namelijk cystes (kleine bobbeltjes vlak onder de vissenhuid) waarin zogenaamde nematoden zitten: de minuscule wormpjes van een parasiet.
Zodra zo’n geïnfecteerde vis door een visetende vogel – zoals een aalscholver of fuut – wordt opgegeten, groeien de wormpjes in de vogel verder waarna ze daar piepkleine eitjes leggen. Die eitjes komen vervolgens via de ontlasting van de vogel in het water terecht.
Pigmentkorrels
Bij deze eitjes begint een nieuw stadium: zodra ze uitkomen, hebben de pas geboren microscopisch kleine diertjes (zogenaamde ‘miracidia’) 24 uur de tijd om een nieuwe gastheer te vinden – meestal een slak. Uit die slak komen vervolgens de nematoden tevoorschijn die al zwemmend op zoek gaan naar een vis om zich in te nestelen.
Eenmaal in de vis raakt de nematode vlak onder de huid ingekapseld in een cyste en is een nieuwe ‘vissenspikkel’ geboren. De zwarte kleur van de spikkels komt overigens van pigmentkorrels die de vis zelf aanmaakt. Omdat nematoden jarenlang kunnen overleven in een cyste, zitten grote vissen soms volledig onder de spikkels die ze in de loop der jaren hebben verzameld.
Ongevaarlijk
De vraag die rest is of vissenspikkels mogelijk gevaarlijk zijn – hetzij voor de vis, hetzij voor de vogel of mens die hem eet. Daarvoor hebben onderzoekers vooralsnog echter geen aanwijzingen gevonden. Bij het eten schijnen de cystes met daarin de nematoden geen aparte smaak te hebben, maar wel als harde ‘pitjes’ aan te voelen in de mond. Opvallend is verder dat niet alle vissoorten evenveel kans lijken te maken op een kleed van zwarte puntjes.
Baars, pos, blankvoorn en brasem hebben er bijvoorbeeld veel meer mee te maken dan karper, zoals uit talloze visstandbemonsteringen in de loop der jaren blijkt. Onderzoekers komen het fenomeen de laatste jaren wel steeds vaker tegen. Mogelijk komt die toename door het steeds helder wordende water, waardoor ook het aanbod aan slakjes en andere potentiële gastheren voor de parasiet toeneemt.