Het uitvoeren van Actief Biologisch Beheer om ecologische doelen te bereiken wordt door Sportvisserij Nederland afgewezen. Dergelijke ingrepen worden gezien als symptoombestrijding en staan haaks op het streven naar ecologisch gezonde en duurzame visstanden.
Beheersvisserij? nee!
Klik hier voor de brochure “Beheersvisserijen schaden het ecologisch herstel van wateren.” (PDF)
Wetenschappelijk rapport: herstelmaatregelen ABB leveren geen blijvende resultaten op
Lees hieronder een wetenschappelijke studie (2007) naar de effecten van ABB op onder meer 28 Nederlandse meren. Hieruit bleek dat effecten van ABB in de meeste gevallen niet blijvend en stabiel zijn.
-> Download het rapport 'Herstelmaatregelen in ondiepe meren; zijn de verbeteringen blijvend?'
Visie van Sportvisserij Nederland
Het uitvoeren van Actief Biologisch Beheer om ecologische doelen te bereiken wordt door Sportvisserij Nederland afgewezen. Dergelijke ingrepen worden gezien als symptoombestrijding en staan haaks op het streven naar ecologisch gezonde en duurzame visstanden. Sportvisserij Nederland staat bij ecologisch herstel van wateren een brongerichte aanpak voor, gericht op het terugdringen van verontreinigingen van water en waterbodem en het verbeteren van de inrichting van water en oevers. Het uitdunnen en/of uitzetten van viss(oort)en is, als directe ingreep in en daarmee verstoring van het ecosysteem water, slechts in uitzonderlijke gevallen te rechtvaardigen ten behoeve van zwaarwegende menselijke gebruiksdoelen.
Daarbij is Sportvisserij Nederland van mening dat het voorkomen van brasem in de KRW-maatlatten te negatief wordt beoordeeld. Sportvisserij Nederland zet in op een realistischer waardering van de samenstelling van de visstand, waarin brasem in wateren met een voedselrijke waterbodem van nature een prominente plaats inneemt.
Sportvisserij Nederland is van mening dat het periodiek uitdunnen van de brasemstand om helder water te creëren, een vorm van structurele overbevissing is van een inheemse vissoort. Het is mede hierdoor een activiteit die haaks staat op een duurzame en goede ecologische toestand, zoals de KRW die voorschrijft.
Beheersvisserijen schaden het ecologisch herstel van wateren
De Europese Kaderrichtlijn Water(KRW) zegt dat in 2027 een goede ecologische toestand van het oppervlaktewater bereikt moet zijn. Deze moet zo veel mogelijk lijken op de natuurlijke toestand van het water. De brasem maakt van oudsher deel uit van de natuurlijke toestand van het Nederlandse binnenwater. Het is dan ook in strijd met de KRW om wateren in een kunstmatig heldere toestand te dwingen door de meest kenmerkende en van nature algemene vissoort hieruit grootschalig te verwijderen.
Natuurlijk Nederland
Nederland is van nature een brede, vlakke, traag stromende rivierdelta. Rijn, Maas, Schelde en Noordzee vormden het waterlandschap eeuwenlang door een afwisseling van zeedoorbraken en overstromende rivieren. Behalve op de hogere zandgronden was en is Nederland derhalve een gebied waar zee- en rivierklei een rijke voedingsbodem bieden aan alles wat groeit en bloeit. Het grootste deel van de waterbodems in dit dynamische rivierenlandschap is van nature voedselrijk. Van nature is de brasem – de meest succesvolle bodemvis in de Nederlandse wateren - dan ook een algemene verschijning. Het Nederlandse deel van Rijn en Maas werd in het verleden door wetenschappers niet voor niets de brasemzone genoemd.
Brasem: een visch met een rijk verleden
Dat brasem in het verleden in al onze langzaam stromende tot stilstaande wateren een algemene soort was blijkt uit de schaarse historische beschrijvingen die er van de inheemse visfauna bestaan.
Zo schreef H. Schlegel (1862) over brasem: ‘Deze is in de zoete wateren van het grootste gedeelte van Europa verbreid, en wordt in alle onze rivieren, meren, plassen, vaarten en slooten aangetroffen.’
A.A. van Bemmelen (1866) schreef in zijn "Lijst van visschen in Nederland waargenomen" over brasem: ‘Deze soort is zeer algemeen in al onze zoete wateren, en wordt zelfs in kleine slooten gevonden; bij voorkeur bewoont zij veenplassen, breede digtbegroeide slooten of het digte riet langs de oevers.’
Brasem, ABB en beheersvisserijen
Als gevolg van de strijd tegen de eutrofiëring werden troebel water en brasem in de jaren ’90 dé symbolen voor slecht water. Helder, plantenrijk water met snoek, ruisvoorn en zeelt werd het symbool voor goed water. Met name de sterke lobby voor Actief Biologisch Beheer (ABB; het eenmalig grootschalig verwijderen van brasem teneinde wateren helderder te krijgen) heeft het imago van de brasem ernstig beschadigd. De vermeende rol van brasem in de vertroebeling van de Nederlandse wateren wordt sinds eind jaren ’80 enthousiast uitgedragen en behoort tegenwoordig zelfs tot verplichte kost in de biologieles op school.
De gedachte achter ABB was dat een éénmalige uitdunning tot een nieuwe – helder en plantenrijke – ecologische stabiele toestand zou leiden. De ABB experimenten leidden in slechts enkele gevallen tot een helderder toestand, die echter na een korte periode van euforie bij de betrokkenen minder stabiel bleek dan werd gehoopt. Anno 2008 heeft geen enkel ABB-experiment aantoonbaar duurzaam geleid tot het voorspelde “ecologisch duwtje in de rug” naar een nieuw ecologisch evenwicht. De achterliggende theorie blijkt voor de Nederlandse oppervlaktewateren niet op te gaan. Brongerichte maatregelen zijn daarentegen wel effectief gebleken – met of zonder ABB!
Maar de ABB denkbeelden blijken hardnekkig: dat ABB niet werkt heeft betrokken onderzoekers geïnspireerd tot een nog rigoureuzere vorm van brasembestrijding in de vorm van reguliere beheersvisserijen. Hiermee wordt het water als ecosysteem permanent gedwongen in een heldere, verstoorde toestand. Deze vorm van permanente overbevissing wordt sinds kort gepropageerd als goedkoop alternatief voor brongerichte maatregelen. Door brasem te verwijderen wordt de werkelijke toestand van het water en de noodzaak voor brongerichte maatregelen verdoezeld. Het doel (een goede waterkwaliteit als randvoorwaarde voor een goede ecologische toestand) is verworden tot middel (een verstoorde ecologische toestand om een goede waterkwaliteit te simuleren).
Brasem en de Kaderrichtlijn Water (KRW)
Het algemeen voorkomen van brasem leidt in de voor Nederland opgestelde KRW-maatlatten voor stilstaande – en langzaam stromende wateren (de zogenaamde ‘M-wateren’) steevast tot een negatieve score. In onze grote, ondiepe plassen in het laagveen- en zeekleigebied wordt een zeer goede ecologische toestand bijvoorbeeld uitgedrukt in een maximaal aandeel van brasem van 2% van de totale visbiomassa. Deze norm is veel te laag gesteld. Deze wateren weerspiegelen namelijk het van nature optimale leefgebied voor brasem, dus het gebied waar deze vis van oudsher zeer algemeen voorkwam! De in de KRW maatlatten hoog scorende plantenminnende soorten kwamen van nature in dergelijke wateren buiten de begroeide oeverzone (maximaal enkele procenten van het totale oppervlak) nauwelijks voor. Het negatieve ABB-imago is hier duidelijk zwaarder gewogen dan objectieve, ecologische en historische kennis en inzichten over de brasem.
Geraadpleegde literatuur
- Bemmelen, A.A. van (1866). Lijst van visschen in Nederland waargenomen. In: Herklots, J.A. (1866) Bouwstoffen voor eene fauna van Nederland.
- Emmerik, W. van (2008). Kennisdocument Brasem. Sportvisserij Nederland, Bilthoven.
- Evers, C.H.M., A.J.M. van den Broek, R. Buskens & A. van Leerdam (2007). Omschrijving MEP en conceptmaatlatten voor sloten en kanalen voor de Kaderrichtlijn Water. Concept eindrapport (25 september 2007).
- Hosper, S.H., M.-L. Meijer & P.A. Walker [red.] (1992). Handleiding Actief Biologisch Beheer. RIZA, Lelystad / OVB, Nieuwegein.
- Klinge, M. & N. Jaarsma [red], 2004. Achtergronddocument referenties en maatlatten voor vissen. Landelijke expertgroep.
- Molen, D.T. van der & R. Pot [red.] (2007). Referenties en maatlatten voor natuurlijke watertypen voor de Kaderrichtlijn Water.
- Nes, E. van, E. Lammens, R. Roijackers & R. Veeningen (2007). Herstelmaatregelen in ondiepe meren: zijn de verbeteringen blijvend? In H2O 1-2007.
- Paternotte, B. (2007) Waar blijft de brasem? In: Visionair nummer 5, september 2007.
- Pot, R., [red], 2005. Default-MEP/GEP’s voor sterk veranderde en kunstmatige wateren. Concept versie 8 (30 november 2005).
- Schlegel, H. (1862). De Visschen. Afdeeling uit de Natuurlijke Historie van Nederland.