Speciaal voor het project Vissen voor Verbinding – met als doel de herintroductie van Atlantische forel (zeeforel) in het Lauwersmeergebied – liet Sportvisserij Nederland begin 2021 een kleine viskwekerij bouwen in het Gelderse Laren. Hier worden sindsdien elk jaar tienduizenden jonge zeeforellen opgekweekt.
Voor een optimale én efficiënte kweek deed Sportvisserij Nederland een beroep op de expertise van de Steurhoeve, een viskwekerij in Laren. Met hun kennis van viskweek(systemen) bouwden zij een zogenaamd Recirculating Aquaculture System (kortweg RAS), dat het water constant laat circuleren en filtert. Het systeem bestaat uit vier rondstroombekkens, een pompbak met een biologisch filter en een
trommelfilter om vaste deeltjes uit het water te halen.
Visdichtheid reguleren
Het systeem is ontworpen om zeeforelbroed op te kweken tot éénjarige vissen (zogenaamde ‘smolts’), die vervolgens op verschillende leeftijden kunnen worden uitgezet in de bovenlopen van voornamelijk Drentse beken. Per jaar zijn in de kwekerij maar liefst 20.000 broedjes op te kweken. Omdat de visjes juist in hun eerste jaar flink groeien is het belangrijk dat de visdichtheid in het systeem zorgvuldig op orde wordt gehouden. Uiteindelijk zal de nieuwe kwekerij jaarlijks ongeveer 2.500 smolts opleveren. Deze vissen zijn bij hun uitzet klaar voor de trektocht naar zee.
Vissen voor verbinding
De jaarlijkse uitzet van gekweekte Atlantische forellen door Sportvisserij Nederland is onderdeel van het project Vissen voor Verbinding, waar de herintroductie van zeeforel in het Lauwersmeergebied deel van uitmaakt. Als voorbeeld dient de succesvolle herintroductie en het herstel van de zeeforel op het Deense eiland Funen, waar gedurende de laatste dertig jaar een florerend sportvis-ecotoerisme is opgebouwd met deze migrerende vissoort in de hoofdrol. Voor het project rond het Lauwersmeer worden niet alleen smolts uitgezet ten bate van herintroductie, maar ook om de migratieroutes van jonge zeeforel in het gebied te onderzoeken. Een deel van de vissen krijgt daartoe vóór de uitzet een zendertje in de buikholte ingebracht zodat de onderzoekers ze vier maanden lang nauwkeurig kunnen volgen. Dat lijkt misschien wat kort, maar de smolts zijn in staat om reeds binnen enkele dagen van Noord-Drenthe helemaal naar de Waddenzee te zwemmen.
In de video hieronder zie je hoe het verdoven, opereren en zenderen van de smolts in zijn werk gaat:
Juiste afkomst
Om de migratieroutes van de smolts langere tijd goed te kunnen volgen en de kans op een terugkerende zeeforelpopulatie te vergroten, is het zaak om alleen zeeforellen met de juiste afkomst uit te zetten. Dat klinkt wellicht wat gek, maar luistert heel nauw. De Atlantische forel (zeeforel en beekforel) heeft zich in de loop der tijd op verschillende plekken zó goed aangepast aan de omstandigheden ter plaatse dat er wereldwijd diverse ‘subsoorten’ zijn ontstaan. Sportvisserij Nederland gebruikt in het project Vissen voor Verbinding daarom alleen zeeforellen die afkomstig zijn uit Noord- Duitsland. Deze vissen komen van nature al voor in de Waddenzee en zijn dus perfect aangepast aan de specifieke omstandigheden die je in de bovenlopen van de Drentse beken (laaglandbeken met een overheersende zandbodem) aantreft.
Redenen eigen kweek
Het belang van de juiste afkomst van de uitgezette vis was één van de redenen voor Sportvisserij Nederland om zelf zeeforellen te gaan
kweken. Door zelf eieren in te kopen en vis op te kweken, weten we zeker dat we de juiste subsoort loslaten in het Lauwersmeergebied. Bovendien beperken de meeste zeeforelkwekers zich tot het afstrijken van ouderdieren, het uitbroeden van de eieren en de uitzet van forel in een jonger stadium – terwijl er voor het project Vissen voor Verbinding juist smolts nodig zijn. Ook omdat in het gebied rond het Lauwersmeer geen wilde smolts te vangen zijn voor dit onderzoek, kweken we de benodigde vissen nu zelf.
Optimale conditie
Er is nóg een reden voor eigen kweek: door het kweekproces nauwlettend te volgen, kunnen we eenvoudiger een hoge kwaliteit vis garanderen. Aangezien het operatief zenderen en uitzetten van de smolts arbeidsintensief en duur is, zou het zonde zijn om hiervoor visjes te gebruiken die niet in een optimale conditie verkeren. In samenwerking met professionele viskwekers – waarbij we zelf ook helpen en betrokken zijn bij het kweekproces – is het dit jaar ook gelukt om tweeduizend smolts van goede kwaliteit op te kweken. De overige achtduizend zeeforellen die in 2021 zijn opgekweekt, zijn al eerder uitgezet in de beken. Door de gekweekte forellen gespreid uit te zetten behouden we niet alleen de juiste dichtheden in de kwekerij, maar vergroten we ook de kans op overleving van de uitgezette visjes. Broedjes of kleine juvenielen zullen zich het best aanpassen aan het watersysteem. Toch kan een extreem droge en warme zomer altijd voor hoge sterfte zorgen, waardoor de benodigde aantallen voor een goede herintroductie niet worden gehaald. In zo’n situatie kan het weer voordeliger zijn om de visjes pas ná de zomer uit te zetten.
Een medewerker van Sportvisserij Nederland brengt operatief een zender in bij een gekweekte forel.
Migratiesucces
Van de tweeduizend uitgezette smolts zijn er driehonderd voorzien van een passieve zender en 85 van een actieve zender. Deze vissen leveren tijdens hun migratie zeer belangrijke informatie op – niet alleen over hun zwemroute, maar ook over de kans op overleving. Vissen voor Verbinding blijft de komende jaren intensief werken aan de herintroductie van zeeforel rond het Lauwersmeer, maar ook in de jaren daarna is de kwekerij bruikbaar voor de kweek van andere vissoorten. Het systeem is eenvoudig af te breken en voor transport in een zeecontainer te plaatsen. Hierdoor kan Sportvisserij Nederland de komende jaren actief betrokken blijven bij viskweek voor onderzoek en de herintroductie van vissoorten.