IJsselmeervissers hebben vorig jaar topvangsten behaald op het IJsselmeer. Er is ruim honderd ton méér zoetwatervis (met name paling en snoekbaars) gevangen, terwijl de algehele trendgegevens laten zien dat het niet goed gaat met de visstand in het IJsselmeergebied. Hoe is dit te verklaren? Jaap Quak, projectmanager IJsselmeer bij Sportvisserij Nederland, geeft uitleg.
Onze vraag vraagt om enige nuance: de aanvoer van snoekbaars en aal was zo hoog, dat de handel het niet aan kon. Alleen was de aal veel te mager en daarom onbruikbaar om te roken. De verkoop van snoekbaars zorgde voor veel concurrentie uit het buitenland -met name Polen - waardoor de prijs kelderde. Ondanks hoge vangsten, dus toch geen hoofdprijs voor de vissers. Quak geeft aan geen eenduidig antwoord op basis van onderzoek te hebben. Maar door zijn jarenlange kennis over de visstand en het IJsselmeergebied als ecosysteem liggen zijn gedachten aannemelijk dicht bij de waarheid.
De magere aal
Quak: “Allereerst was 2018 een bizar jaar qua zon en watertemperatuur, een temperatuur dicht bij het biologisch optimum voor aal en snoekbaars. Dat is gunstig voor deze soorten, maar er is waarschijnlijk veel meer aan de hand. De aal – als buitenbeentje in de visstand – is biologisch gezien een heel ingewikkelde vissoort. Het gemiddelde gewicht van aal en de lengte is al lang aan het toenemen. Ook de verhouding tussen mannetjes en vrouwtjes is veranderd. Vroeger was het IJsselmeer echt mannetjes-aal water. Met een gemiddelde lengte rond 28 cm en een gewicht van 100 gram was deze aal de beroemde ‘vette IJsselmeeraal’. Tegenwoordig is het IJsselmeerwater steeds meer vrouwtjes-aal water. Dat is het gevolg van de achteruitgang van het bestand, zoals dat vanaf 1980 heeft plaatsgevonden. Vrouwtjes zijn veel groter en zwaarder. Dit betekent dat je nog wel dezelfde tonnen kunt vangen, maar met minder aantallen aal per ton. Grote aal wordt vaak vis-etend, daardoor daalt het vetgehalte.”
Minder insectenlarven
Quak denkt dat de IJsselmeeraal vooral exotische grondels is gaan eten. Deze grondel is een invasieve soort die de afgelopen jaren sterk in opkomst is in het IJsselmeergebied. Quak: "De vetste aal krijg je juist als ze veel insectenlarven eten zoals muggenlarven die vroeger in grote getale voorkwamen. De toenemende hoeveelheid vrouwtjes en het afnemende aantal insectenlarven zijn een goede verklaring voor de magere aal. Dit in combinatie met de hoge watertemperatuur die de activiteit van de aal vergroot, wat meer energie en voedsel vraagt, wat leidt tot meer vetverbranding."
Meer snoekbaars
Quak heeft eigenlijk meer data nodig voor een correct beeld van de verhoogde aanvoer van snoekbaars, maar hij heeft wel een theorie: “Er zijn betere vangsten door de reductie van de visserij sinds 2015 (85% staande netten minder). Daarnaast is snoekbaars door hoge watertemperatuur meer actief met daarmee grotere kans om gevangen te worden. Ook lag de watertemperatuur in 2018 dichtbij optimum voor groei en is de aanwas van de snoekbaars afgelopen jaren gunstig (zogenaamde 'sterke jaarklassen').
Grondel-invasie
Ook denkbaar is dat de snoekbaars profiteert van de invasie van exotische grondels, om twee redenen. Allereerst is er meer prooivis, wat meer productie inhoudt. Daarnaast zijn grondels kuitrovers maar veel minder van snoekbaars-eitjes, omdat de snoekbaars zijn nest bewaakt en omdat deze eitjes vies smaken. Dus de larven van snoekbaars en baars, die normaal ook concurrentie om voedsel (plankton) van andere soorten zoals blankvoorn en brasem ondervinden, hebben dat de laatste jaren veel minder. Dit betekent een hogere overlevingskans van de snoekbaarslarven en betere ‘rekrutering’, wat zorgt voor sterkere jaarklassen. Wat dit verder zal betekenen voor de toekomst van de snoekbaars stand, is echter moeilijk te voorspellen.”