(Bron: Visionair) De kweek van yellowtail kingfish van Hollandse bodem komt aardig op gang, net als de levering aan restaurants.
De Viswijzer voorzag deze vis in oktober van een groen predicaat. En dat terwijl de eigenlijke megakwekerij van Kingfish Zeeland pas in december klaar is en komend voorjaar in bedrijf komt. Op bezoek bij pioniers in de polder.
Het is hartje zomer als ik me meld bij
een langgerekte, blauwe loods in een
vrijwel onbewoonde Zeeuwse polder op
Noord-Beveland. Het parkeerterrein ligt
vol buizen en ander materiaal. In deze
voormalige oesterkwekerij vlakbij de
Zeelandbrug wordt een viskwekerij
ingericht. De eerste levering van verse vis
aan restaurants staat gepland voor het
najaar, terwijl de aannemer nog bezig is
waterleidingen en bassins te installeren.
In de honderd meter lange en tien meter
brede hal staan kleine en grote ronde
bassins. Een aantal is manshoog en
viereneenhalve meter breed. Sommige
zijn nog leeg maar in een van de bakken
zwemt het kapitaal van de onderneming in
verwarmd Oosterscheldewater: negentig
forse yellowtail kingfishes (Seriola lalandi).
Zes maanden achtereen paaien
Bram Rohaan, productiemanager van
Kingfish Zeeland, stapt het trapje op naar
een plateau dat zicht biedt op de school.
Het oogt indrukwekkend: een school
zilvergrijze torpedo’s zwemt rustig
rondjes. Deze vis wordt soms voor
tonijnachtig versleten maar taxonomisch
hoort de soort thuis bij de amberjacks
in de familie van de horsmakrelen.
Die verwarring is wel te begrijpen als je
van bovenaf in de tank kijkt: gespierd lijf,
zilverwitte buik en de gele, maanvormige
staart doen aan tonijn denken. De soort
kan anderhalve meter lang worden en
meer dan 40 kilo wegen.
De vissen die hier zwemmen zijn wat dat
betreft jonkies die ondanks hun formaat
van 70 centimeter en vijftien kilo toch al
geslachtsrijp zijn. Rohaan: “Ze groeien
echt enorm snel. Deze ouderdieren zijn
nu vier jaar oud. Als we de temperatuur
en daglengte geleidelijk opvoeren denken
ze dat het zomer wordt en gaan ze vanzelf
paaien. De eitjes drijven na bevruchting
aan het oppervlak en we kunnen ze
eenvoudig opvangen. Yellowtail is wat
we een ‘serie spawner’ noemen, vissen
die wel drie tot zes maanden achtereen
kunnen paaien. Dat is een uitputtingsslag.
Daarom wil je ze op een gegeven
moment laten stoppen anders houden
ze geen energie over. Dat kan door de
temperatuur en lichtintensiteit te
verminderen. Je moet zuinig zijn op
je ouderdieren en ze de tijd geven om
zich voor te bereiden op de volgende
kweekronde.”
In de overstort van het bassin zit een
netfilter dat de eitjes opvangt. Rohaan
haalt er een doorzichtig bakje doorheen. Het hoogtepunt van de paai is voorbij;
er zijn nog wel eitjes te vinden maar
het zijn er weinig en niet van de juiste
kwaliteit. Bijna een maand eerder was de
paai van de ouderdieren goed op gang en
konden er tienduizenden eitjes worden
geoogst, die kweek manager Sander
Ruizeveld de Winter onder z’n hoede
heeft genomen.
De yellowtail kingfish lijkt op een tonijn maar hoort thuis in de familie van de horsmakrelen.
Uitdaging
De kweek van yellowtail-larven is niet
eenvoudig: het vraagt microscopisch
levend voer, dat ter plaatse wordt
gekweekt. Ruizeveld de Winter: “De visjes
starten de eerste dagen na het uitkomen
op rotiferen of radardiertjes, daarna eten
ze jonge pekelkreeftjes. De radardiertjes
kweken we zelf met algen. Rotiferen zijn
eentiende millimeter lang en de grootse
uitdaging is om tijdens de kweek het
water te verversen zonder dat je de rotiferen
kwijtraakt. Ze hebben veel algenvoer
nodig maar produceren ook veel afvalstoffen.
Als de visjes uit het ei komen
eten ze miljoenen rotiferen per dag.”In een aparte ruimte in de loods staat een ronde bak van een meter hoog en twee meter doorsnede waar duizenden visjes van nog geen centimeter lang in krioelen.
“Deze larven zijn nu drie weken oud.
Iedere ochtend krijgen ze verse pekelkreeftjes.
Volgende week gaan ze over op
droogvoer. Het is altijd spannend om te
zien of de larven dat ook willen eten.”
Hoeveel larven in de tank zitten is niet
goed in te schatten, zegt Ruizeveld de
Winter. “Het zijn er tussen de vijfduizend
en vijftienduizend. Je ziet al een grootteverschil.
We moeten goed in de gaten
houden dat de grotere visjes de kleintjes
niet opeten. Kannibalisme is een risico
bij deze soort. Zodra ze op droogvoer
overgaan zal ik ze daarom met een zeef op
grootte sorteren: de kleintjes zwemmen
erdoorheen, de grotere blijven achter.”
Ruizeveld de Winter is tot dusver tevreden.
“Voor ons is het de eerste keer dat we dit
doen in deze hatchery. Bij mijn weten is
dit pas de tweede keer dat het in Europa
yellowtail is voortgekweekt; eerder is het
in Denemarken gelukt.
Ik ben twee maanden in Australië geweest
en heb daar gezien hoe de kweek van
yellowtail in z’n werk gaat. We zeiden:
laten we het hier alvast eens proberen
dan kunnen we het leren voor als we
straks regelmatig larven moeten
produceren.
We kunnen dan ook eventueel het ontwerp
van de nieuwe hatchery nog aanpassen.”
De belangrijkste technologie bij het kweken van de yellowtail draait om waterzuivering.
Proeflocatie
Hoewel de loods groot oogt is is het
eigenlijk een relatief kleine proeflocatie
waar ervaring wordt opgedaan met
kweek, groei en waterzuivering. Nog geen
halve kilometer verderop, aan de andere
kant van het perceel, bouwt een Deense
aquacultuur-aannemer een enorm
complex van kweektanks en opgroeibassins.
Deze kwekerij telt acht bassins
van twaalf meter doorsnede en veertien
van wat kleiner formaat. In het voorjaar
van 2018 is het complex in bedrijf
gekomen. Na verloop van tijd moet het
op volle capaciteit 15.000 kingfishes per
maand leveren, met een gewicht van
twee à drie kilo per stuk.
Het nieuwe complex van Kingfish
Zeeland is gevuld met miljoenen liters
zeewater en de ouderdieren zijn vanuit de loods daarheen verhuisd. Het vangen en
overzetten van zulke sterke vissen is niet
eenvoudig, zegt Rohaan. “Je houdt ze niet
makkelijk in bedwang. Zeker niet met
deze grootte. Ze slopen je netten. Met een
beetje verdovingsmiddel in het water zijn
ze wat rustiger. Dat is beter voor de vis en
voor het personeel.”
De volwassen vis wordt in het nieuwe
gebouw over drie bassins verdeeld,
die door een combinatie van licht en
watertemperatuur elk in een ander
seizoen verkeren. Terwijl de ene groep
paait, is de andere groep een aantal
maanden in rust, als voorbereiding op de
volgende paaicyclus. Op die manier is de
aanvoer van nieuwe vislarfjes te plannen.
Cruciaal is of de larven het droogvoer accepteren.
Pionieren
De ouderdieren zijn oorspronkelijk
afkomstig van een ander Nederlands
bedrijf: Silt Farm in IJmuiden, dat tussen
2011 en 2015 jonge yellowtail uit Chili
opkweekte voor de Nederlandse markt.
Dat werd geen succes omdat de groei
van de vis tegenviel, waarschijnlijk door
problemen met de kwaliteit van het
gebruikte zoute grondwater. De directeur
van Silt, Kees Kloet, is nu operationeel
directeur van Kingfish Zeeland. Kloet heeft
praktische viskweekervaring die het
bedrijf goed kan gebruiken voor een
snelle start. Verder is onder leiding van
algemeen directeur Ohad Maiman een
groep investeerders gevonden om de
kostbare aanloopinvesteringen te doen.
Kloet passeert toevallig in de kleine
kantine van de kwekerij. “Het is leuk om
te pionieren”, zegt hij. “Je begint met niks
en je ziet het groeien.” Dat er al ervaring
is met yellowtail en de eerste kweek
is gelukt geeft volgens Kloet nog geen
absolute garanties. “Als alles goed gaat
lijkt het simpel. We zijn de fase van trial
and error wel voorbij maar het kan in
kleine details zitten. We moeten
bijvoorbeeld de kweek gaan herhalen
en plannen.”
Ook met het opgroeien van jonge
yellowtail wordt al ervaring opgedaan.
In juni zijn een paar duizend jonge visjes
van een gram per stuk ingevlogen vanuit
Chili. Die groeien als kool, vertelt Rohaan,
terwijl we een kleinere zijruimte
binnenlopen. “Als ze klein zijn hebben ze
een verticaal streeppatroon, rond twintig
gram kleuren ze grijs en krijgen ze een
gele glans langs ze zijkant. De grootste
wegen na een maand al vijfendertig gram;
ze verhuizen vervolgens naar een groter
opgroeibassin verderop in hal. Die bak
is nog niet klaar, dus ze moeten even
doorwerken.”
Op volle capaciteit moet de kwekerij 15.000 vissen per maand af leveren.
Waterzuivering
Vis, voer en zout water lijken hier de
belangrijkste succesfactoren maar wie
goed in de hal rondkijkt ziet dat de meeste
technologie draait om waterzuivering.
Hier wordt aquacultuur bedreven met
een zogenaamd recirculatiesysteem.
Het zeewater wordt maar mondjesmaat
ververst. Grote hoeveelheden koud
zeewater verwarmen tot tropische
waarden van 26 graden zou teveel energie
kosten en met meststoffen vervuild
kweekwater lozen op de Oosterschelde
is niet toegestaan. Er is dus alle reden om
zuinig te zijn met de waterverversing.
Yellowtail groeit hard op een dieet van
eiwitrijke voerkorrels: een jonge vis kan
na negen maanden drie kilo wegen.
Tegelijkertijd kan fosfaat uit de mest en
ammonium uit de kieuwen het water
vervuilen. Om dat tegen te gaan zijn
overal in de loods dikke waterleidingen
te zien die water sturen richting filters
die mest afvangen, manshoge ontgassingstorens
die kooldioxide verwijderen,
eiwitafschuimers en ozonbehandeling.
Er staat ook een fors biologisch filter
waarin zuiverende bacteriën het ammonium
afbreken tot onschuldig stikstofgas.
In de hal klinkt overal geklots, geborrel,
gepomp en gesis. Rohaan: “We meten
ook constant zuurstof en zuurgraad.
Het water moet binnen optimale waarden
zitten, anders krijg je problemen met
groei en welzijn.”
Yellowtail kingfish is in de Viswijzer voorzien van een groen predicaat.
Predicaat groen
De jonge vissen die in de zomer werden
ingevlogen bereikten in de herfst een
gewicht van anderhalve kilo. De levering
aan chefkoks van de exclusievere
restaurants is inmiddels van start gegaan.
Tot nu toe lijkt alles mee te zitten want
in oktober kreeg de Zeeuwse yellowtail
ook het predicaat groen van de Visgids,
de stichting die consumenten voorlicht
over de milieu-impact van verschillende
vissoorten en een verantwoorde keuze.
Kingfish staat met z’n lichtroze stevige
visvlees al langer bekend als een delicatesse
maar veel koks vinden de vis te
kostbaar of te milieuonvriendelijk om
in te vliegen uit kwekerijen in Japan
en Australië. Dat gat in de markt wil
Kingfish Zeeland gaan invullen.
Lokale kweek is milieuvriendelijker
en kan winstgevend worden omdat de
concurrentie aan de andere kant van
de wereld zit.