De Afsluitdijk (die in 1932 werd voltooid) veranderde de Zuiderzee zee met brak, zoutig water in een groot zoetwatermeer. Het meer werd steeds zoeter en kleiner, en met de aanleg van grote polders zoals de Flevopolder veranderde veel water in land. Dat land werd op zijn beurt gevuld met akkers en steden … en nog veel meer.
Langs de Oostvaardersdijk, vlakbij Lelystad, werd een stukje ruimte gereserveerd voor een industriegebied. Wel zo handig, vlakbij water dat in de toekomst een kanaal zou worden. Terwijl het lag te wachten om bebouwd te worden, veranderde dit natte en laag gelegen stukje land langzaam in een overweldigend natuurgebied. Die natuur werd breed gewaardeerd. Een geplande spoorlijn werd opgeschoven en het gebied kreeg een naam: De Oostvaardersplassen.
Grote grazers
Het gebied, aan de rand van het Markermeer, bestaat uit moeras, graslanden, open velden en bos. Hier zijn ook grote grazers geïntroduceerd: runderen, paarden en edelherten. De grote kuddes van deze dieren bepalen het zijn en aanzien van het gebied. Staatsbosbeheer, één van de partners van de Coalitie Blauwe Hart Natuurlijk, verzorgt het beheer.
Lepelaarsplassen
Een ander natuurgebied is de Lepelaarplassen, dat dicht tegen de bebouwing van Almere ligt en grenst aan het Markermeer. Dit gebied vormt een belangrijk deel van de Nederlandse moerasfauna. Het jonge en voedselrijke natuurgebied bestaat uit rietland, ruigtes, wilgenbos, natte graslanden en open water. Een kwelplas fungeert als spil in de waterhuishouding. Flevo-landschap, één van de partners van de Coalitie Blauwe Hart Natuurlijk, is beheerder van dit gebied.
Inmiddels zijn het Markermeer, de Oostvaardersplassen en Lepelaarsplassen drie geïsoleerde natuurgebieden.
De diversiteit in vogelsoorten en de aantallen van sommige vogels zijn in elk van die gebieden de afgelopen jaren afgenomen.
Onvoldoende dynamiek
In de Oostvaardersplassen zijn belangrijke oorzaken de veranderingen in vegetatie en de waterkwaliteit. Het moerasriet in de kern van het gebied is goeddeels verdwenen, vooral door onvoldoende dynamiek van het gemiddeld te hoge waterpeil en de aanwezigheid van tienduizenden ruiende grauwe ganzen die tijdens de ruiperiode massaal het riet weg eten. Ook de vissen hebben het moeilijk. Het water wordt bewoond door een eenzijdig bestand van brasem, karper en snoekbaars - grotendeels oude, grote vissen die te groot zijn voor roofvogels om te vangen terwijl het visbestand ook niet goed verjongt.
De ondiepe zones rond de Marker Wadden - hier nog in aanleg - vormen een belangrijke broedplaats voor vis.
Mooier en aantrekkelijker
De vraag is duidelijk: wat te doen?
De ambitie is om de drie gebieden door verbindingen te verbeteren door ze mooier, aantrekkelijker, completer, robuuster, klimaatbestendig en toekomstgerichter te maken. Voor de Oostvaarders- en Lepelaarsplassen betekent dit dat water uit het Markermeer wordt ingelaten en grote stukken land onder een dun laagje water worden gezet, grenzend aan moeras en plassen. Zo ontstaat een kraamkamer voor vis. Het waterpeil in de moerasgebieden blijven door de jaren heen de natuurlijke cyclus volgen maar krijgt wel veel meer dynamiek. Het riet wordt daardoor gezonder en sterker. In de plassen leeft een breed scala aan jonge vissen, die weer een rijke dis vormen voor moerasvogels.
Ook het Markermeer heeft profijt van de verbinding met de Oostvaarders- en Lepelaarsplassen. De binnendijkse plassen verrijken het Markermeerwater met waardevolle voedingsstoffen, die het leven gevarieerder en sterker maken.
Luw en ondiep water
Maar niet alleen water gaat heen of terug, dat geldt ook voor (bodem)slib, algen, wormen, kreeftjes, insecten, watervlooien, vissen, kikkers, padden, ringslangen en otters. Daarmee is het Markermeer als het ware verrijkt met een groot oppervlak van luw en ondiep water - een leefgebied waar nu nog een tekort aan is. Deze ondiepte is omringd door natuurlijke oevers met een natuurlijk peilverloop.
Dankzij subsidie van de ministers van LNV en I&W - bedoeld voor de verbetering van de natuur van de grote wateren van Nederland -
kan dit plan de komende jaren tot uitvoer worden gebracht. Nieuwsgierig geworden? Bekijk hieronder de prachtige video van Provincie Flevoland.