Vissenslijm werkt. Het vermindert de wrijving met het water – zodat zwemmen minder moeite kost – en biedt bovendien bescherming tegen infecties en ziekten. De bouwstenen van dit heilzame harnas voor de vis hebben de mens eveneens wat te bieden.
Uit: Hét VISblad januari-editie 2025. Tekst: Arno van ‘t Hoog
De vissenhuid is in vergelijking met de huid van een mens nogal kwetsbaar. Bacteriën en virussen kruipen eenvoudig tussen de schubben door. De vissenhuid heeft dus hulp nodig. Niet alleen in een vieze stadsgracht, maar ook in een heldere bergbeek of de open oceaan. Slijm is de universele oplossing.
Dit werkt in de eerste plaats als een soort plakstrip: bacteriën en virussen blijven erin hangen en krijgen geen kans om dieper door te dringen. De buitenste slijmlaag, inclusief ziekteverwekkers, slijt mettertijd af. Zo blijft de huid die een paar millimeter onder het slijmoppervlak zit gevrijwaard van infecties – en de vis van ziektes.
Biologische wapens
De slijmlaag zit ook vol met biologische wapens: enzymen, stoffen die virussen neutraliseren en speciale eiwitten die bacteriën en schimmels de nek omdraaien. Wetenschappers hebben al veel verschillende bacteriedodende stofjes ontdekt: piscidine, hepcidine en oncorhycine. Die prikken gaatjes in de celwand van bacteriën, zodat deze gaan lekken en stoppen met groeien.
Niet voor niets worden steeds meer vissen onderzocht op bacteriedodende stofjes. Wetenschappers hopen zo een nieuw antibioticum te vinden, of een conserveermiddel dat voedsel langer houdbaar maakt.
Traditionele huidcrème
Visslijm lijkt als je het zo bekijkt wel een beetje op een heilzame huidcrème. En zou wat vissen beschermt misschien ook goed zijn voor mensen? Veertig jaar geleden zag een Amerikaanse onderzoeker dat vissers in de Perzische Golf het taaie slijm van een zoutwatermeerval (Netuma thalassina) op huidwondjes smeerden. Van dit slijm hadden de vissers een middeltje gemaakt; een traditie die al generaties bestond. Onderzoekers namen de proef op de som en zagen tekenen van versnelde genezing bij de behandeling van kleine huidwondjes.
Gestreepte slangekopvis
In Maleisië is tegenwoordig een crème te koop met een extract uit de slijmlaag van de gestreepte slangekopvis (Channa striata). Volgens de fabrikant is deze Skin Fix crème geschikt voor behandeling van allerlei aandoeningen zoals kleine wondjes, acne en hielkloven.
Dat klinkt als een wondermiddel – en misschien is het wel te mooi om waar te zijn. Wat meespeelt is dat de gestreepte slangekopvis in Maleisië van oudsher wordt gezien als een medicinale vis waar bijzondere eigenschappen aan worden toegekend.
Handen blijven wassen
De Skin Fix crème bevat twintig procent vissenslijmextract. Zo’n middel zou in Nederland niet worden toegelaten om wonden te behandelen omdat met deze ingrediënten onvoldoende onderzoek is gedaan. Want ondanks dat het inmiddels wel overduidelijk is dat vissenslijm beschermende stoffen bevat en bacteriën doodt, weten we niet zeker of het veilig is en of het echt beter werkt dan jodium, een pleister en wat geduld. Voorlopig kun je daarom wanneer je een wondje oploopt beter gewoon goed je handen wassen en de zaak ontsmetten.