“Zo hadden wij de ingang, met name bij het Hoogheemraadschap van Delfland.
Wat bleek? Daar zaten ze ook met die vissterfte in de maag.” Dat was ook niet zo heel gek, want de vissterfte was - daar hebben we de social media weer - ook op Facebook breed uitgemeten. Waarbij de waterbeheerders de wind van voren kregen, terecht of niet.
kennisorganisatie
Ravon leerden de mannen
dat er nogal een verschil zit in de manier
waarop je wateren van planten ontdoet.
“Het blijkt dat werken met een korfmaaier
bijvoorbeeld veel visvriendelijker is dan met
een maaiboot.”
Voor wie het verschil niet direct op het netvlies
heeft; een korfmaaier is een brede, waterdoorlatende
bak aan een graafmachine met
bewegende messen aan de rand. Die messen
snijden de stengels van waterplanten en riet
af, waarna de machinist alles met die bak op
de oever gooit. Een maaiboot vaart door het
water heen en weer en snijdt - ook met
bewegende messen - op de gewenste diepte
de stengels af. Daarna wordt het maaisel bij
elkaar geveegd en op een hoop gegooid.
Probleem is dat de schroef bodemmateriaal
omwoelt wat tot zuurstofgebrek kan leiden.
“Uit de diverse onderzoeken bleek dat de
overlevingskans voor vissen bij het gebruik
van de korfmaaier veel groter was dan bij de
maaiboot. Dan heb je het over de orde van
grootte van 75 procent overlevingskans!”
Nieuwe maaiprotocollen
Het mooie is dat er in de VBC naar Stremme en
Van der Ham werd geluisterd. Kort samengevat:
in 2018 werd er in Vlaardingen voor het eerst
gemaaid volgens de nieuwe maaiprotocollen die
het Hoogheemraadschap van Delfland in overleg
met alle belanghebbenden had aangepast.
Intussen bleek dat er nog veel meer manieren
zijn om de overlevingskansen van vissen te
vergroten. Stremme somt op: “Blaas voor je
gaat maaien eerst alle duikers open. Maai
nooit naar een doodlopend deel van het water.
Haal roosters even weg. Allemaal maatregelen
die zorgen dat de vis weg kan. Spoel als het
kan zo snel mogelijk de watergangen door
zodat het vuile water weg kan. Begin met
maaien daar waar het schone water je
systeem instroomt.”
In Vlaardingen kwam de maaiboot nog maar
amper het stadswater in. “Alleen op plekken
waar je niet met een kraan aan het water kunt
komen. Ik denk dat we op zo’n 85 procent van
het water alles vanaf de kant hebben gedaan.”
Uiteindelijk leverden de maaiwerkzaamheden
van 2018 geen vissterfte op. “En geloof me,
dat was niet omdat er weinig vis zat!”
Stremme looft overigens ook de contacten
met de gemeente Vlaardingen.
“Als er iets is, dan app ik tegenwoordig met de
wethouder. Als er nu met de maaiboot wordt
gemaaid, zorgt de gemeente voor twee tot
vier man die betaald het maaisel uit het water
harken. Natuurlijk zorgen zij er ook voor dat er
geen vis op de kant belandt.”
Een maaiboot veroorzaakt veel meer vissterfte dan wanneer gebruik wordt gemaakt van een maaikorf.
Pure winst
Het mag duidelijk zijn dat ze bij Sportvisserij
Zuidwest Nederland heel blij zijn met deze
ontwikkeling. Rutger Meijer: “Wat de sportvisserij hier in Delfland in gezamenlijkheid
voor elkaar heeft gekregen is pure winst.
We hebben visvriendelijkheid hoog op de
agenda gekregen. Sportvissers zijn bij vis en
natuur betrokken mensen. Zij zijn de oren en
ogen aan de waterkant. Dankzij de vissers
kunnen de waterbeheerders snel en concreet
reageren als er iets aan de hand is.”
Dat besef heeft de laatste jaren aardig post-gevat bij de andere geledingen in de VBC’s.
“Visvriendelijk onderhoud is een speerpunt
voor ons. Ik vind dat deze VBC een voorbeeld
is van hoe sportvisserij en waterbeheerders
is gebeurd op initiatief van de sportvisserij is
helemaal mooi.”
Ook Meijer geeft aan dat de publieke opinie,
aangeslingerd door social media, hier een rol in
heeft gespeeld. Die vissterfte ging overal rond.”
Er is in Vlaardingen pas een seizoen visvriendelijk
gemaaid - één zwaluw maakt nog geen
zomer - maar je zou zeggen; uitrollen die
aanpak. “Uiteraard hebben we in Delfland
stappen gemaakt om onze ervaringen met
naburige gemeenten te delen. Maar ik denk dat
het vooral aan het Hoogheemraadschap van
Delfland is om deze andere maaimethode aan
te kaarten bij andere waterschappen. Ik denk
dat dat beter en sneller gaat. Delfland kan dat
beter overbrengen dan wij. Wij adviseren deze
aanpak ook bij andere waterbeheerders en
delen deze aanpak van visvriendelijk beheer
inmiddels op verschillende plaatsen.”
Toen eenmaal de neuzen dezelfde kant op
stonden was het visvriendelijk maaien zo
gepiept. “Daar is amper een jaar overheen gegaan”, zegt Meijer. “Als je in één jaar het
beleid van een grote waterbeheerder kunt
helpen veranderen, dat is wat. Gelukkig komt
er steeds meer aandacht voor. Ik hoop dat
ze bij andere waterschappen denken: “.... die
sportvissers, daar doen we nog te weinig mee.
“Dit is zo’n goed voorbeeld, daar moeten
anderen ook mee aan de slag gaan. Zegt het
voort, zegt het voort.”
Ook in Delfland vormen sportvissers de ogen en oren aan de waterkant.
Wet Natuurbescherming
Bij Hoogheemraadschap van Delfland is
Marcel van der Pot samen met zijn collega
Jan Kees van Es nauw betrokken bij het
visvriendelijk maaien. Van der Pot wil wel
even gezegd hebben dat zijn waterschap niet
rücksichtslos alles wat los en vast zit wegmaait.
“Al jaren voeren we de werkzaamheden zo
zorgvuldig mogelijk uit op basis van de
maatregelenprotocollen, die zijn opgesteld
vanuit de wet Natuurbescherming (voorheen
Flora- en Faunawet). In 2018 hebben we, naar
aanleiding van de gesprekken met de visstand-
beheercommissie en de gemeente Vlaardingen,
een aantal maatregelen toegevoegd specifiek
ter voorkoming van vissterfte.”
Anderzijds geeft hij wel toe dat er weleens
vissterftes optraden. “Die kunnen verschillende
oorzaken hebben, maar maaien en vissterfte
worden vaak met elkaar in verband gebracht. Dat wordt dan een hype op Facebook. Wij doen
er met onze aannemers alles aan om vissterftes
te voorkomen.”
Kans
Het hoogheemraadschap is verantwoordelijk
voor de Vlaardingse stadswateren, maar heeft
de onderhoudswerkzaamheden ondergebracht
bij de gemeente Vlaardingen, die ook de
aannemers aanstuurt. Volgens Van der Pot
kwamen na die gewraakte vissterfte de
bestuursleden van SportVisserijBelangen
Delfland aan tafel te zitten bij de gemeente
Vlaardingen. “Zij keken toen al naar maatregelen
om nieuwe sterftes te voorkomen.”
Dat zijn de
maatregelen die Stremme al meldde; duikers
openblazen enzovoort.
De grote kans om het helemaal goed te doen
kwam toen de inschrijving werd geopend voor
het maaibestek in de Vlaardingse stadswateren
vanaf 2018. Van der Pot: “Normaal gesproken
krijgt de goedkoopste inschrijver de klus.
Nu vroegen we de aannemers om een plan
van aanpak waarin ze moesten beschrijven
hoe ze vissterfte dachten te voorkomen.
Ze moesten dus maatwerk leveren. Dat leidde
ertoe dat aannemers gingen bellen met de hengelsportvereniging SportVisserijBelangen Delfland. Dan krijg je dus voorafgaand aan de opdracht al goede contacten tussen aannemer en de hsv. Dát wil je hebben. De aannemer kijkt wat hij kan verbeteren en komt met een plan dat op de plaatselijke situatie is beschreven.”
Scoren op visvriendelijkheid
Het hoogheemraadschap beloonde de plannen
van aanpak via het principe van de Best Value
Procurement. Dat komt erop neer dat de
inschrijver in dit concrete geval letterlijk punten
kon scoren met een goede visvriendelijkheidsparagraaf.
“Die punten staan voor een bedrag
dat je kunt aftrekken van je inschrijfbedrag.
Zo kan een aannemer die wel de goedkoopste
is maar weinig of niets aan visvriendelijkheid
doet, het afleggen tegen een hogere inschrijver
die wél goed op visvriendelijkheid let. Dit
hebben wij samen bedacht met de gemeente
Vlaardingen. Nu zijn we zover dat we deze
methode ook willen gaan gebruiken in de rest
van ons gebied, Den Haag, Schiedam, Delft.”
Uitrollen
Ook Van der Pot is positief verbaasd door wat
er in een jaar tijd van de grond is gekomen.
“We hebben bijvoorbeeld onze digitale
systemen aan elkaar gekoppeld. Nu kunnen
we zien welke stukken wanneer zijn geschoond.
Dat hebben we in een korte tijd geregeld.”
Het verder uitrollen van visvriendelijk maaien
ziet ook hij helemaal zitten. “Maar het hangt
wel af van de plaatselijke situatie of dat
zomaar kan. Je moet als waterschap met de
gemeenten en de plaatselijke visverenigingen
kunnen samenwerken.”
Theo Stremme bij een volkomen dichtgegroeid stadswater in Vlaardingen.
Nog meer voordelen
Dat waterschap, gemeente en sportvissers in
Vlaardingen nu zo nauw samenwerken heeft
nog meer voordelen. Zo valt er ook te praten
over de mate waarin gemaaid wordt. “We zijn
nu zover dat we kunnen afspreken dat we
bepaalde stukken vegetatie kunnen laten
staan als die geen belemmering vormen”, zegt
Theo Stremme. “Of dat het riet een paar
decimeter boven de waterspiegel wordt
afgemaaid in plaats van vlak boven de bodem.
Dat is een wens van sportvissers, maar ook
van ecologen. Daar tussen die stengels kan
jonge vis en ander waterleven beschutting
vinden. Er zijn ook stukken waar je door het
riet niet meer bij het water kunt komen. We
kunnen zorgen dat er open plekken komen.
Voor de hengelsport kunnen hier hele mooie
dingen uit voortvloeien.”
Overigens is de korfmaaier niet meteen
helemaal favoriet. “Het maakt veel uit hoe snel
je de korf door het water haalt en wanneer je
hem omhoog haalt. Haal je hem pas helemaal
aan de eigen oever omhoog dan schep je
eventueel vissen mee de kant op. Doe je dat
echter een meter eerder dan kan veel vis
ontsnappen.”
Vissterfte kan via de sociale media snel worden opgepikt en een "eigen leven gaan leiden".
De visstand en de overige aquatische natuur
zijn gebaat bij visvriendelijk maaien, zoveel is
wel duidelijk. Hebben ze in Delfland het wiel
uitgevonden? Van der Pot: “Ik weet niet of wij
hier uniek in zijn. Maar als er waterschappen
of gemeenten zijn die in hun maag zitten met
vissterftes na afloop van maaiwerkzaamheden
dan hebben we een goed advies voor hen.”
In het gebied van Hoogheemraadschap van
Delfland zijn er stappen gezet. Hoe je het begin
maakt, kunnen ze je daar vertellen. Voor het
maatwerk zorgt de aannemer in samenspraak
met de sportvisser. Als dat dan ook nog op
Facebook zou verschijnen...