Wist je dat: bot vangen

De uitdrukking ‘bot vangen’ wordt tegenwoordig vaak met de platvis geassocieerd, maar heeft daar volgens taalhistorici oorspronkelijk niets mee te maken. Die moeten echter gissen wat dan wel wordt bedoeld met het woord bot. Daar doen twee theorieën de ronde over. Volgens de eerste betekent bot in dit geval ‘stoot’ of ‘schok’. Het zou een afgeleide zijn van het ouderwetse werkwoord botten, dat ‘stoten’ of ‘slaan’ betekende. Zo werd in vroeger tijden de uitdrukking Dit sal ons al teghen de scheenen botten gebruikt, wat inhoudt dat we iets zullen moeten bezuren.

Roeispaan

In een andere context komt de betekenis van stoot of schok ook terug. In visserskringen verstond men onder ‘bot(jes) vangen’ het boven het water uitslaan van een riem bij het roeien in de deining. Wanneer de riem niet op het juiste moment in het water terecht komt, ondervindt deze geen weerstand en schiet hij door om tegen de roeispaan van de persoon daarvoor te botsen. Bot vangen zou in dit geval staan voor misslaan, botsen of een klap krijgen. In het verlengde hiervan ligt het kinderspel botjes vangen (of gooien), waarbij een plat steentje zo langs het wateroppervlakte wordt geworpen dat het diverse malen opspringt.

Ankertouw

De tweede hypothese gaat uit van bot in de zin van ‘uiteinde van een touw’. Oorspronkelijk werd het vooreind van het ankertouw dat zich buiten boord bevindt bedoeld, maar later ook touw in het algemeen. Sportvissers zouden dus ook bot kunnen vangen als ze bij het ophalen van de hengel alleen het uiteinde van het hengelsnoer zagen. Deze betekenis van bot staat eveneens aan de basis van het begrip botvieren. Letterlijk betekende dat in eerste instantie een touw tot aan het einde vieren. Tegenwoordig kennen we vooral de figuurlijke betekenis van het de vrije loop laten of niet bedwingen van hartstochten, neigingen en driften.