Vissen vormen niet alleen scholen uit het oogpunt van veiligheid. Samen zwemmen in een groep spaart ook energie en zorgt voor minder lawaai. Wetenschappers ontdekten deze motieven voor schoolvorming onlangs aan de hand van geavanceerde computersimulaties.
Het is algemeen bekend dat vissen zich beter tegen roofdieren kunnen beschermen op het moment dat ze in een groep zwemmen. Voor een predator is het zo lastiger om één individu af te zonderen en die eruit te pikken als prooi. Bovendien zal de school bij een aanval (kortstondig) uiteen stuiven in losse groepen. In de wervelwind van vinnen en schubben die dan ontstaat raakt een rover sneller in de war en dus ook gedesoriënteerd. De kans op succes bij het jagen wordt daarmee kleiner. Schoolvorming dient echter niet alleen als een bescherming- en afleidingsmanoeuvre. Het biedt volgens onderzoekers meerdere voordelen.
Groepszwemmen verhoogt snelheid en bespaart energie
Zo toont recent onderzoek aan dat vissen door in groepen te zwemmen hogere snelheden kunnen behalen en tegelijkertijd minder energie kwijt zijn. Een vis komt per staartslag veel verder door de hydrodynamische interacties tussen verschillende vissen in de groep. Vissen maken handig gebruik van de waterstroming die hun schoolgenoten vóór hen creëren, om daar de beweging van hun kop en staart op aan te passen (een fenomeen met de naam vortex phase matching). In een school zwemmen is veel energie-efficiënter dan in je eentje voort te ploegen. Net zoals het voor een wielrenner in een peloton makkelijker fietsen is dan wanneer je eenzaam aan kop gaat.
Groepsgedrag vermindert geluidsproductie in water
Een ander opvallend gegeven is dat een school vissen ‘stiller’ door het water kan gaan dan een individuele vis. Bij simulaties zagen de onderzoekers dat de golven die een vis veroorzaakt worden versterkt als deze gelijklopen met die van de rest van de school. Gaan de staarten tegelijkertijd heen en weer, dan ontstaat een ‘dikkere’ golf die meer geluid maakt. Lopen de golven evenwel niet gelijk, dan heffen ze elkaar (grotendeels) op en maakt de school vissen minder lawaai. Dit kan een roofdier op het verkeerde been zetten omdat hij een groep vissen onterecht aanziet voor een individuele vis.
Kanttekeningen bij de resultaten van het onderzoek
De wetenschappers die dit onderzoek verrichtten plaatsen zelf enkele kanttekeningen bij hun bevindingen. Zo wijzen ze erop dat vissen in de praktijk niet altijd strak naast elkaar blijven zwemmen, maar dat het mogelijk is dat sommigen ineens van richting veranderen. Ook hebben niet alle vissen in de school dezelfde staartslagfrequentie (zoals in de simulatie het geval was). Tenslotte is ook de turbulentie in zee een variabele om rekening mee te houden. De kans bestaat daarom dat scholen vis toch lawaaiiger zijn dan op basis van dit onderzoek wordt vermoed. In een vervolgstudie zullen daarom simulaties worden gebruikt waarbij de vissen wat ‘vrijer’ kunnen bewegen.