In de Waddenzee kom je geen koraalriffen of rotsen tegen, maar wel dode perenbomen die kunstmatige riffen vormen. Wetenschappers hebben deze begin 2022 aangelegd om te onderzoeken of zulke constructies een bijdrage kunnen leveren aan de onderwaternatuur van de Waddenzee. De eerste resultaten zijn zeer bemoedigend.
Met in totaal 192 oude perenbomen zijn op vier verschillende locaties 32 riffen – een soort piramide van 3 bij 3 meter met een betonnen voet en zes bomen – geplaatst in de Waddenzee. Riffen zijn namelijk hotspots voor het onderwaterleven in zee. Ze vormen een fundament voor ‘vaste’ bewoners zoals mosselen en oesters, maar trekken bijvoorbeeld ook garnalen, krabben en verschillende vissoorten aan.
Vroeger had je in de Waddenzee harde ondergronden in de vorm van gezonken drijfhout, veenbonken en stenen, maar die zijn verloren gegaan door baggeren, overbevissing van schelpdieren, het gebruik van sleepnetten en diepzeemijnbouw. Daardoor is ook de biodiversiteit veel minder groot dan voorheen.
Project Tree Reefs: een nieuwe levensbron in de Waddenzee
Om te onderzoeken of de zanderige bodem van de Waddenzee een impuls kan krijgen door kunstmatig nieuwe ‘riffen’ te creëren, werd het project Tree Reefs gestart (dit is een onderdeel van het project Waddenmozaïek, een samenwerking van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee, Natuurmonumenten en Rijksuniversiteit Groningen). Deze bomenriffen blijken een schot in de roos: in korte tijd barst het daar al van het leven.
Inspectie van de perenbomen door deze kortstondig op een schip te hijsen wees uit dat deze bedekt waren met onder meer schelpdieren, algen, wieren, zeepokken en poliepen. Bemonsteringen met fuiken rondom het rif leverde daarnaast zes vissoorten op (waaronder wijting, vijfdradige meun en paling). Dit terwijl slechts 200 meter verderop veel minder vissen en schaaldieren bleken voor te komen.
Het belang van kunstmatige riffen in de Waddenzee
De onderzoekers concluderen uit deze bevindingen dat de experimentele riffen in korte tijd overduidelijke pleisterplaatsen voor tal van diersoorten zijn geworden. Ze noemen het tevens hoopgevend dat het mogelijk blijkt te zijn om de biodiversiteit in een sterk aangetast ecosysteem lokaal actief te helpen herstellen – met relatief weinig middelen. Dat bij een tweede inspectie ook paalworm werd aangetroffen die het hout aantast, baart geen zorgen.
Het duurt namelijk jaren voordat de perenbomen volledig zijn verdwenen. In de tussentijd hebben zich hopelijk zoveel soorten rifbouwers – bijvoorbeeld schelpdieren – op de constructie gevestigd dat die uiteindelijk ook zonder het hout in stand blijft. Daarmee zou de transitie van een kunstmatig rif naar een natuurlijk rif volbracht zijn.